In Go! Basisschool De Cocon schittert het label ‘Kinderrechtenschool’ aan de schoolpoort. Hoe de school uit Tremelo dat label verdiende? En welke ondersteunende rol Djapo daarbij speelde? Dat vertellen directeur Elke Moeskops en kleuterjuf Zoé Verdcourt.
Hoe kunnen we leerlingen nog meer inspraak geven, zich nog meer bewust maken van hun rechten en plichten? Die vraag hield twee juffen van basisschool De Cocon al langer bezig. Een ouder tipte hen het begeleidingsaanbod van Djapo. En zo ging begeleider Kristien samen met de school aan de slag om het Kinderrechtenthema te verankeren in de werking en visie.
“We startten met een kerngroep die bestaat uit de leerkracht zedenleer, de zorgcoördinator, de juf kleuterturnen, kleuterjuf Zoé en ikzelf”, zegt directeur Elke Moeskops. Een heel diverse groep dus. “In onze school zijn nog wel meer werkgroepen rond andere thema’s actief. Ze zetten de lijnen uit, werken aan concrete acties en brengen die naar het hele team. Leraren geven zich vrijwillig voor zo’n werkgroep op omdat die aansluit bij hun talenten en interesses. Als we voor deze werkgroep rond Kinderrechten geen geïnteresseerden onder de collega’s hadden gevonden, dan waren we er dus niet aan begonnen.”
Startpunt: wat doen we al?
Die eerste horde werd alvast vlot genomen. Twee schooljaren lang kwam de kerngroep elke twee à drie maanden samen met Djapo-begeleider Kristien. Hoe we ons zo’n samenkomst moeten inbeelden? “Met een éclair en koffie”, lacht Zoé. “Kristien kwam naar school met grote papieren, concrete materialen en voorbeelden. Ze introduceerde werkvormen rond creatief denken, systeemdenken en filosoferen. Ze inspireerde ons voortdurend en leerde ons complexe thema’s bespreekbaar te maken in de klas. Ik had vooraf wat schrik dat het te theoretisch zou worden, dat ik mijn manier van lesgeven zou moeten opgeven. Maar die angst bleek ongegrond. Het was allemaal heel praktisch en kindgericht. Alles wat wij in de vergaderingen deden, konden we ook in de klas toepassen. Wat meer materiaal op het niveau van de jongste kleuters was nog wel fijn geweest.”
“Het startpunt voor de ongeveer 10 sessies was de eigen beginsituatie. Waar staat de school? Wat doet ze al? In welk kinderrecht kadert dat? Wat weten de collega’s en leerlingen al over het thema? Vanuit die beginsituatie gingen we dan kijken welke acties we konden opzetten, waar er groeikansen of lacunes zaten”, zegt directeur Elke. “We legden prioriteiten vast en definieerden waar we als school voor willen staan. Dat werd de basis voor een actieplan waar we ook de jongste leerlingen volop bij betrokken hebben en dat echt op maat van onze school geschreven is.”
Dat laatste is belangrijk, want elke school is anders. Elke: “Kristien heeft ons meegenomen in een blanco, open boek en wij hebben dit verhaal geschreven op basis van onze visie en onze schoolcultuur. Ze heeft nooit gezegd: ‘Dit moet en zo moet het.’ Ze heeft ons hulpmiddelen aangereikt en voorbeelden getoond, die we altijd naar onze hand konden zetten.”
”We hebben nu alle kennis en vaardigheden in handen. Het stopt hier niet.”
Actie!
In twee jaren tijd is er al heel wat veranderd op school. Kleuterjuf Zoé geeft enkele concrete voorbeelden: “We zien het onderwerp Kinderrechten breed. Bij de kleuters doen we bijvoorbeeld geen typische Vader- en Moederdag meer. Daar spreken we over gender en diverse gezinstypes. Over hoe een jongen ook roze kleding, glittersandalen en oorbelletjes kan dragen. In ons thema ‘bouwen’ brachten we het Recht op wonen in. Daar praten we nu ook over huizen in andere landen. Heeft elk kind een huis? Wat met iemand die in een doos op straat slaapt?”
Directeur Elke: “Bij VSK hebben we een opleiding gevolgd om de leerlingenparticipatie aan te zwengelen. We willen elk kind een stem geven op school, want mogen uitkomen voor je mening, is ook een kinderrecht. Rond lezen hebben we tal van activiteiten uitgewerkt omdat we de literaire armoede willen aanpakken. Er is nu een bolderkar vol boeken om op de speelplaats te lezen en buiten staat ook een leeskast voor ouders. We hebben een Goedmaakhutje gerealiseerd. Daar leren kinderen een ruzie zelf uitpraten.”
In het kader van het Recht op bewegen trok de school de kaart van extra sportkansen. Ze lasten meer turnuren en sportdagen in en organiseerden een urban trail door de school. “Na een evaluatie hebben we beslist om dat structureel in onze werking te verankeren omdat het zo’n succes was en we de meerwaarde ervan hebben ervaren.”
In de lagere school werd de verouderde WO-methode vervangen door een nieuwe die meer op kinderrechten en 21-eeuwse vaardigheden inzet. “We zorgen er nu ook voor dat in elk thema een kinderrecht zit. Dat expliciteren we in themabrieven en in onze communicatie naar ouders toe. Het zorgt voor meer bewustwording en meer diepgang.”
Meer diepgang en bewustwording
Dat die bewustwording enorm is geweest, benadrukt Elke graag. “We deden al heel wat dingen, maar doen die nu doelbewuster. Door een traject van langere duur beklijft de bewustwording bovendien meer. Het is in onze schoolcultuur, in onze visie binnen gesijpeld. Dat is blijvend. Na een eenmalige bijscholing zou het snel weer verwaterd zijn.”
“Ook vanuit het beleid kijken we nu anders en hebben we meer oog voor mensen en kinderen die het minder goed hebben. Als we fruit van de maaltijen over hebben, dan geven we het aan kinderen die van thuis nooit fruit meekrijgen. Een periode waarin we geen warme maaltijden mochten geven? Dan schonken we de inhoud van de koelkast aan een goed doel. Kledingophaling, speelgoedophaling, het zijn acties die we vroeger minder snel gedaan zouden hebben.”
En de collega’s? Hoe reageerden zij? “In het begin denken de leraren ‘Veel werk’. Tot je het doet en ziet dat het meevalt”, zegt Zoé. “We hebben al een pedagogische studiedag aan het thema gewijd. De grote terugkoppeling naar alle leraren staat nog op het programma. Dat doen we liever als we weer live mogen samenkomen met de hele groep. Na corona dus, maar het is nu al positief gedragen hier op school.”
Ze kijken met z’n allen uit naar de feestelijke uitreiking van het label ‘Kinderrechtenschool’. Dat wordt gevierd met een grote Kind-dag. “We zijn er fier op en willen er ons blijvend voor inzetten. Daarom zijn de Kinderrechten volgend schooljaar ook ons jaarthema en zal het schoolfeest volledig in het teken van de Kinderrechten staan. Zo betrekken we de ouders erbij. We hebben nu alle kennis en vaardigheden in handen. Het stopt hier dus niet.”
